5 LIPCA 1920 ROKU w Monitorze Polskim ukazało się postanowienie Ministra Przemysłu i Handlu oraz Skarbu w przedmiocie zatwierdzenia statutu spółki akcyjnej pod firmą: Fabryka Silników i Traktorów URSUS Spółka Akcyjna. Od tego czasu dawna fabryka znana pod nazwą „P7P” przeszła metamorfozę i w związku z rozwojem firmy nabył a następnie wybudował zakład w podwarszawskich Szamotach – na terenie położonym pomiędzy dwiema liniami kolejowymi (najstarszym fragmentem kolei Warszawsko-Wiedeńskiej otwartym w roku 1844 a linią kolejową Warszawsko-Kaliską).
W roku 1922 został wyprodukowany pierwszy całkowicie polski pojazd mechaniczny zaprojektowany przez profesora Karola Taylora – ciągnik URSUS wzorowany na amerykańskim Tytanie.
Wybudowanie zakładu na Szamotach oraz jego rozwój powodował miastotwórcze zmiany w okolicznych wsiach. Najpierw powstała stacja kolejowa Ursus. Zaczęto dzielić pola na mniejsze działki, budowano pierwsze kamienice pod wynajem. Na osiedlu Gołąbki zaczęli osiedlać się państwowi urzędnicy, lekarze, inżynierowie. W roku 1926 dla potrzeb pracowników i mieszkańców otwarto stację kolejową URSUS. Na przekazanych na potrzeby gminy prywatnych gruntach, wybudowano i otworzono w roku 1933 szkołę powszechną (późniejszą Szkołę Podstawową nr 1). Utworzono na potrzeby gminy i zakładu Ochotniczą Straż Pożarną. Działały również kluby sportowe. W roku 1943 wybudowano również jeden z nielicznych kościół.
Zakład pracował nie tylko na potrzeby okupanta. O ważności fabryki świadczy utworzenie przez Niemców specjalnego posterunku policji. Niemcy nie tylko zniszczyli zakład, ale również wywieźli wszystko: maszyny, wyposażenie biurowe, materiały a nawet zakładową bibliotekę. W czasie wojny (jak również tuż przed wyzwoleniem) cały czas działały w Ursusie struktury AK, które pomagały uciekinierom zniszczonej Warszawy oraz wspomagały działania armii podziemnej.
Po wojnie przystąpiono do odzyskiwania wywiezionego majątku zakładów oraz odbudowy hal. Po dwóch latach – w roku 1947 – uruchomiono produkcję ciągnika rolniczego URSUS C-45 wzorowanego na niemieckim Lanz Bulldogu. Od tego momentu przyspieszył się rozwój zakładu a tym samym zaczęto budować nowe miasto. W roku 1952 utworzono miasto Czechowice z trzech wsi (Szamoty, Skorosze, Czechowice; później włączono również Gołąbki), w 1954 roku zmieniono nazwę na URSUS (według legendy miejskiej nie od nazwy zakładów, ale od nazwy stacji kolejowej). Rozwój zakładu przyczynił się również do szybkiego rozwoju miasta. Traktory produkowane przez zakłady cieszyły się uznaniem na świecie.
W roku 1976 nastąpiły strajki robotników w Ursusie, Radomiu i Płocku powodowane podwyżkami cen żywności. W roku 1977 karnie włączono Ursus do Warszawy, spowodowało to powolne pogorszenie struktur miejskich.
Niestety, zmiany, jakie ostatnio zaszły w Polsce, doprowadziły do upadku zakładu w naszym mieście. Na ruinach powstaje teraz wielkie osiedle mieszkaniowe. Brak pamięci o minionej historii zakładu i miasta powoduje, że Ursus zaczyna tracić swoją tożsamość i historię. Z nieznanych przyczyn kolekcja, która obrazuje bogatą historię zakładu, jest niedostępna. Stała się swoistym zakładnikiem władz. Zabrakło nadzoru nad zabytkowymi halami i wiele cennych budynków zostało bezpowrotnie zniszczonych. Utracono również wiele cennych archiwaliów i unikatowych maszyn. Bogata historia zakładu i miasta powoli popada w zapomnienie. Pomimo tego, że nowi mieszkańcy Ursusa chcieliby poznać tę historię.
Tekst: Stefan Sobczak
Serdecznie dziękujemy